Uncategorized

Licht is wat er is. Tegelijk is licht ook wat er niet is. Die tweeledigheid is zo kenmerkend voor dit bestaan. Licht en donker. Dag en nacht. De een bestaat niet zonder de ander. Licht wordt ons geschonken, elke dag. De schoonheid van licht is constant en intens. Licht doet leven. Licht is leven. Licht is kleur.   Afgelopen week is het land achter mijn huis, de Hofstee, geploegd. Diepe rechte voren in die zware zwarte Groninger klei. Schichtig als altijd komen de tien schaduwbruine reeën aanlopen over het nu groen met bruine weiland. En het licht? Het licht speelt hiermee. Het danst over de tocht, glinstert over de klei en verzacht alles met lichtgrijze novemberwaas.   Het is ons niet altijd gegeven de schoonheid van het licht te kunnen zien, of ervaren. “We zien de dingen niet zoals ze zijn, maar zoals wij zijn”, aldus Anaïs Nin*. Daarmee bedoelt ze, dat wat je ziet en ervaart in hoge mate bepaald wordt door wie je bent, maar vooral ook door hoe jij je op dat moment voelt.   Misschien ben je wel ongerust over de toestand in de wereld, over Trump en Biden, over de klimaatveranderingen, of over de onderdrukking door China van de Oeigoeren. Misschien gaat het ook wel niet goed met je. Blijft je eigen verleden je parten spelen, ben je je werk kwijtgeraakt, of ben je voortdurend met je gezondheid aan het worstelen. Ben je eenzaam, of te vaak alleen door corona. Er is zoveel wat een mensenleven moeizaam en moeilijk kan maken. Om ondanks dit alles licht te kunnen blijven zien en ervaren, is een grote uitdaging.   Je kunt ervoor kiezen. Altijd, op ieder moment van je leven.   Edith Eger was zestien toen ze in 1944 op transport werd gezet naar Auschwitz. Ze overleeft – meer dood dan levend. Gedurende lange jaren na de oorlog probeert ze in het reine te komen met wat haar overkomen is. En ze doet er onderzoek naar. Wat maakt dat sommige mensen zulke onmenselijk wrede omstandigheden konden overleven?   Een gevangene in Auschwitz was in de allereerste plaats overgeleverd aan de volstrekte willekeur van de bewakers. Maar, schrijft Eger in haar boek ‘De keuze’, zelfs dan nog is er een keuze. Als je niet kunt vluchten en elke beweging de dood tot gevolg kan hebben, kun je je terugtrekken in je eigen essentie. Je diepste innerlijk waar niemand over gaat, behalve jij. Dat is de keuze die Eger bedoelt met ‘Look for the light’, ‘Turn darkness into light’: die innerlijke intentie die je altijd in jezelf aan kunt spreken. Het is die intentie waardoor jij jezelf verbindt met licht, met leven. Het is die intentie die ervoor zorgt dat je het licht ook daadwerkelijk ziet. Hoe dan ook.   Wij koesteren ons in de zon. Mens en dier. Haar licht maakt dat wij gewassen kunnen verbouwen. Haar licht maakt voor ons het verschil tussen dag en nacht. Tussen te warm en te koud. Haar licht maakt leven op aarde mogelijk.   Het is haar licht dat wij zien. Dat ons hoop geeft. Het is haar licht waar je voor kunt kiezen. Om het altijd te zien. Maar dat bepaal jij zelf.   *Anaïs Nin is een Frans Cubaanse schrijfster, vooral bekend om haar dagboeken Edith Eger is psychotherapeut en Auschwitz-overlevende. Het prachtige interview dat Jacobine Geel onlangs met haar had, kun je terugkijken. www.npostart.nl

De wond die jij kunt helen   We hebben alles moeten veranderen. Veel van wat we deden doen we niet meer, en wat nog wel kan doen we anders. Zulke ingrijpende veranderingen ervaren we als verlies. Als het zo is dat jij verdriet hebt over het verlies van je gewone dagelijkse routine, of door de fysieke isolatie, wees er dan van doordrongen dat je gevoelens normaal en natuurlijk zijn.  Verzet tegen ongewenste omstandigheden heeft de macht die omstandigheden langdurig actief en aanwezig te houden.Pema Chödrön                                     Gewone dingen die we missen:         -de kleinkinderen         -samen uit eten         -naar de film         -kletsen met je collega’s         -je koor         -naar de koffiemorgen         -allemaal tegelijk naar AH         -voetballen         -de verjaardag van iemand vieren Misschien ben je ook bang dat je je rekeningen niet meer kunt betalen, dat je straks je baan kwijt bent, of je onderneming. Dat je niet voor je gezin kunt zorgen, dat je zelf ziek wordt. Over de toekomst in zijn geheel. Al deze veranderingen, angsten en zorgen veroorzaken bij veel mensen behalve verdriet ook een gevoel van alleen zijn en eenzaamheid. Omdat we daadwerkelijk afstand moeten houden -ook van mensen waar we veel van houden- maar vooral omdat we het moeilijk vinden om te praten over zorgen die ons het diepst raken.        Wat is rouw: * Rouw bestaat uit de botsende gevoelens die veroorzaakt worden door het   einde of verandering van een voor jou vertrouwd gedrag ofgedragspatronen * Rouw is de normale en natuurlijke emotionele reactie op elk belangrijk verlies * Rouw is het gevoel dat je uitreikt naar iets of iemand die er altijd wasmaar nu jij die persoon of dat iets zo nodig hebt blijkt die er niet meer tezijn. * Rouw is het verlies van wat jij dacht dat  je toekomst zou zijn. Wanneer je klaagt maak je van jezelf een slachtoffer. Laat de situatie, verander de situatie, of accepteer het. Al het andere is waanzin.Eckhart Tolle. Gezonde rouw * Onthou dat er niks mis is met je. Rouw op zich kan al een gevoel van eenzaamheid en isolatie geven. En ook al wordt de hele wereld geraakt door de coronapandemie, de impact die het op jou heeft is uniek. Hoe jij je voelt is nooit hetzelfde als wat een ander voelt, en jouw gevoelens zijn normaal. * Verbinding. Het middel tegen emotionele en fysieke isolatie is verbinding.  Het idee dat we verdriet en rouw voor onszelf moeten houden, dat we flink moeten zijn, is een mythe. Delen van wat je voelt schept verbinding, en maakt het verlies dragelijker. * Stel eerst voor jezelf vast hoe jij denkt over het communiceren van jouw verlies, pijn en verdriet. Neem in die overweging mee dat praten over verlies net zo zou moeten zijn als praten over positieve gevoelens en gedachten. * Vertel eerlijk hoe het met je is. Wees eerlijk tegen je kinderen en tegen vrienden die vragen hoe het met je is. Open en eerlijk vertellen is van fundamenteel belang voor je welbevinden en je gezondheid. Nogmaals: delen van je gevoel schept verbinding. *Huilen helpt. Het zorgt er voor dat je gevoel weer kan stromen. Al je gevoel, niet alleen je verdriet. Onderdrukken verkrampt al je gevoel. Nooit alleen een ongewenst deeltje. En ja, lachen helpt. * Rationaliseer niet. Rouw en verlies gaat over je gevoel. Je gevoel wegredeneren is de omgekeerde weg. Het versterkt eerder gevoelens van afgeslotenheid, eenzaamheid, en uitzichtloosheid. * Zoek niet naar controle. Die is er even niet. Ook niet met cijfers van het RIVM Wat te doen?Maak contact met anderen- en met jezelf: *Bellen. Is in onze tijd wat verouderd, maar nu is juist het horen van de stem van de ander betekenisvol en vaak ook troostrijk. Of videobellen, zo je wilt. Voor sommigen is het goed en prettig dit dagelijks op hetzelfde tijdstip te doen. Of in ieder geval in een vast patroon of ritme.*Wandelafspraken met afstand*Tuinafspraken met afstand*Schrijven. Liefst handgeschreven, met pen, precies dat wat jij voelt. Een dagboek, een ochtendjournaal, een brief. Schrijven geeft verbinding met jezelf.*Neem wat je voelt serieus. Erken wat je voelt. Dat wil niet zeggen dat je elke moment van de dag in tranen uit moet barsten, erkennen van je gevoel kan ook zijn er later aandacht aan geven. Ontkennen of wegstoppen van je gevoelens werkt tegen je.*Uiten van je gevoel, verbinden met je gevoel kan ook door zingen, muziek maken, schilderen, tekenen, kleuren, mandala’s maken. Intuïtief, en vooral zonder oordeel.*Meditatie en yoga*Luister naar de stilte. Stilte kan confronterend zijn maar ook verrijkend en verdiepend. En wat niet? Er zijn veel activiteiten die een goed gevoel geven. Zoals aanhoudend blijven werken, een paar glaasjes extra, excessief trainen, internetten, gamen. Jezelf steeds bezighouden. Ze werken wel, maar alleen op korte termijn. Ze leiden af van waar het om gaat: je verlies recht aankijken.   Er wordt ons vooral geleerd hoe we dingen moeten verkrijgen. Niet wat we moeten doen als we ze kwijtraken. Heb jij behoefte aan een gesprek over de gevolgen van corona voor jou? Het “Anderhalve-meter-tuingesprek” van de Hofstee coaching is speciaal hiervoor bedoelt. Het is gratis en het doet je vast goed. Gelukkig is het inmiddels ook weer mogelijk reguliere coachafspraken te maken. Coaching over jouw leven, over jouw verlies, over iets waardoor jij steeds weer van slag raakt. Coaching die er toe doet. Je bent van harte welkom.Bel of mail naar:  dehofsteecoaching@ziggo.nl  06 53 644 637 Met een hartelijke groet,Jantje Brouwers

Volgens mij kun je het aan mensen zien. Dat ze net een boek hebben gekocht. Een iets lichtere tred, een wat verdiepte blik. In gedachten, vastberaden op weg naar huis. Het ingepakte boek stijf onder de arm. Thuisgekomen eerst thee zetten, of misschien een lekker glas wijn inschenken. En dan de pas verworven schat uitpakken. Doorbladeren. Genieten van de illustraties, foto’s, kaarten mogelijk, maar vooral ook teksten waar je ogen al aan blijven haken. Wat een boek! Het boek komt op  de stapel “net gekocht” . Iedere keer als je oog erop valt word je net even blij. Dat boek ga je lezen, maar eerst de boeken die eronder liggen nog…Boeken zijn fascinerend. Boeken kunnen  troost bieden. Plezier of spanning. Ontspanning. En schoonheid, puur en om zichzelf, zoals een prachtig geschreven verhaal over een kever en een olifant door Toon Tellegen, een sprookje van Hans Andersen, of een schitterend verlucht  handschrift uit de Middeleeuwen. Ode aan mijn boekMijn loflied op het boek begint bij de biografie van Juliana geschreven door Jolande Withuis. Prachtig geschreven, met humor, onthullend en bij vlagen verbijsterend. Geschiedenis die zich feitelijk voor onze ogen voltrok, maar waar we tegelijkertijd niets van konden zien. Als een perfect opgevoerd toneelstuk.En dan Oorlog en vrede van Tolstoi. Grote geschiedenis over de inval van Napoleon in Rusland (1812) maar vooral het verhaal over mensen van allerlei rang en stand en hoe deze overrompelende gebeurtenissen invloed had op hun levensloop. Mijn loflied op het boek gaat over geschiedenisboeken. Grote geschiedenis over oorlogen, veldslagen, presidenten, koningen en hun lakeien. Maar ook regionale en lokale geschiedenis. Zoals over verzetsgroep het Zwaantje in Delfzijl. Of nog kleiner. Boeken die er alleen voor mezelf toe doen: een fotoboek over de verbouwingen die door mijn man Piet werden gedaan, voor klanten maar ook aan ons eigen huis. Of het boek over carrosseriebedrijf Brouwers uit Holwerd. Kleine geschiedenis. Mijn eigen geschiedenis. Van geschiedenis kun je leren. Zouden we kunnen leren. President Trump, kanselier Merkel. Historici, journalisten. Maar ook jij en ik. Hoe wij, bijvoorbeeld, aan kiesrecht zijn gekomen. Hoe daarvoor gevochten is. Hoe wij als verantwoordelijke, goed geïnformeerde burgers daarmee omgaan. Geschiedenisboeken zijn niet alleen mooi, maar ook van essentiële betekenis voor ons allemaal. In de H is van Havik beschrijft  Helen Mcdonald hoe zij, overweldigd door rouw en verdriet om het overlijden van haar vader, besluit een havik te nemen om haar verlies te verwerken. Door het temmen van de havik loopt ze tegen haar grenzen aan. Het verandert haar leven voor altijd.Een bijzonder en goed boek over een uitzonderlijke manier om met rouw om te gaan. Eens te meer laat het zien dat rouw, dat verlies uniek is. En dat er voor ieder van ons ook een andere weg kan zijn om ermee om te gaan. Voor mij is het van ongekende waarde dat er mensen zijn die hun verliesverhalen opschrijven. Die ons vertellen over hun wanhoop en verdriet, maar vooral ook laten zien wat zij hebben gedaan, of nagelaten, om met dit verlies om te gaan. Wat hun troost heeft gebracht. Boeken die ons kunnen inspireren, ook als het moeilijk is. Boeken over zingeving en betekenisvol leven. Juist op die momenten wanneer we met ingrijpend verlies te maken hebben. Mijn tweede Ode op het boek is voor al die boeken  troost bieden. Die inspireren, inzicht bieden en betekenis geven in een soms nietsontziend verlies. Boeken die je helpen een weg te vinden in een samenleving die niet is ingericht op verlies.

Bezieling gaat over jou. Over wat jij doet vanuit je ziel. Of je nu concertpianiste bent, verpleegkundige in het UMCG of vrijwilliger bij Humanitas.   ‘Vanmorgen ontmoette ik een oude man. Zijn gelaat was sterk gerimpeld, vol kreukels en kraaienpoten, maar door het oude ‘materiaal’ heen vlamde een uiterst vitale geest op. Dat gaf het gezicht iets jongs. De geest brak door de huid heen en je zou haast zeggen: ‘de geest’ kwam duidelijker op je af dan de ‘vorm’, want de rimpels en de krassen zag je haast niet meer. Zo zijn er ook rimpelloze jonge gezichten die al oud lijken omdat de geest niet levendig genoeg meer is en de ogen niet bekrachtigt.’ *   Mijn tante Joke uit Ferwert ( Fr.) was zo’n persoonlijkheid. Van de acht kinderen die ze samen met haar man kreeg, kwamen er twee te overlijden en werden twee blijvend invalide als gevolg van werkelijk dramatische ongelukken. Daarnaast werd ze getroffen door buitengewoon pijnlijke reuma, waardoor ze niet meer kon doen waar ze zoveel van hield, maar ook altijd bijzonder veel pijn leed. Ondanks  dit  alles was zij altijd een stralende vrouw, inspirerend en een krachtige aanwezigheid voor anderen. Wanneer ze bij ons op bezoek kwam, schoof ze haar stoel altijd wat dichter naar mijn moeder toe en werd er gepraat. Echt gepraat. Ik was een klein kind, dus waar dat over ging weet ik niet, wel weet ik dat zij mijn moeder zeer inspireerde, en dat mijn moeder grote bewondering voor haar had.   Bezieling. Waar halen we dat toch vandaan? Soms lijkt het, en handelen we, alsof we het uit de buitenwereld kunnen halen. Boeiend werk, liever nog betekenisvol werk, een goed inkomen, maatschappelijk aanzien. Met vrienden die er voor jou toe doen. Met waardevolle gesprekken. Met muziek. Of natuur.   Onze omgeving, onze ‘buitenwereld’, kan ons inspireren. Kan ons blij maken. En ook voldoening schenken. Maar kan er ook zo goed voor zorgen dat we op de gebaande paden blijven lopen. Dat we precies dat doen wat ‘zo hoort’. Daar is niks mis mee. Alleen gaat het dan niet over bezieling.     Bezieling gaat over jou. Over wat jij doet en wilt doen vanuit je ziel. Of je nu concertpianiste bent, verpleegkundige in het UMCG of vrijwilliger bij Humanitas:  die bijzondere innerlijke kracht komt tevoorschijn, omdat wat jij doet uit je ziel komt.   Er is geen handleiding of routeplanner die jou op deze bestemming kan brengen. Sommige mensen beschikken er van nature over. Anderen volgen al dan niet noodgedwongen hun hart, hun verlangen naar rust en acceptatie en komen zo, soms na een lange weg, uit bij  ware bezieling. En daartussen liggen nog duizenden andere routes. Ieder van ons zijn eigen weg.   Maar waarom nu zo’n verhaal over bezieling? Omdat bezieling misschien wel de goddelijke vonk in onze samenleving is. Bij bezieling hoort creativiteit, scheppingsdrang, liefde voor de medemens, ware innerlijke inspiratie.       Bezieling is te horen, te zien, te voelen. Wat jij doet en hoe jij dat doet, daar willen anderen bij zijn. Dat willen ze zien. Jij bent degene aan wie veel mensen graag hun verhaal willen vertellen. Bezieling kan van wereldformaat zijn, zoals bij Moeder Teresa of Maarten Luther King, bij Leonardo da Vinci of Picasso. Maar ook klein, in onze eigen wereld, bij jou en mij. In onze eigen kleine kringetjes.   In onze gewone dagelijkse beslommeringen is bezieling soms zo ver te zoeken. Zoveel van wat we doen, gebeurt op de automatische piloot. Of doen we om redenen die meer met geld en inkomen te maken hebben dan met ziel. Tot er iets gebeurt en het hele radarwerk stil komt te liggen. En er zomaar iemand naast je komt staan en je misschien alleen maar aankijkt. Wat een kracht kan er dan uitgaan van een ‘ontmoeting met een oude man’.   *Toon Hermans

Dat pianospelen en die muziek komen bij mij niet uit de lucht vallen. Natuurlijk niet. Mijn hele familie zong, speelde viool of blies mee in een harmonieorkest. Zo was mijn moeder organiste in de kerk en speelde ze thuis vrolijke liedjes op de piano. Nee, dit artikel gaat niet over mijn moeder, of, erger nog, over mijn hele familie. Maar wel dit. Ze werd heel oud. En ze dementeerde. Maar het pianospelen bleef. Het werd er niet mooier op, met veel volume en ze zong er ook bij… Maar wat zo mooi was, was dat haar liedjes steeds ouder werden, tot ze liedjes speelde uit haar kindertijd, die wij niet kenden, maar die moeiteloos uit haar handen kwamen. En die haar heel blij maakten. Onze geheugendoos, die soms zo hermetisch gesloten lijkt, kan worden geopend met muziek. En tegelijk met die muziek komen andere beelden en gebeurtenissen terug. Glashelder. Het mens-zijn stelt je herhaaldelijk voor verrassingen. Mooie en minder mooie. Pijnlijke ook.  Van al die verrassingen wil ik toch graag naar voren brengen dat muziek er wel een hele mooie is, en een hele bijzondere. Vanuit de schoonheid en plezier die het ons uit de aard der zaak kan brengen, maar ook vanuit de kluwen die wij als mens zijn, en het effect van muziek op die kluwen. Wij zijn ons brein, ons geheugen, wij zijn onze geschiedenis, ons lichaam, ons gevoel. Wij zijn onze trauma’s, wij zijn liefde. Wij zijn verdriet. We zijn, soms, ziek. We zijn onze psyche. We zijn burn out. We zijn energie. Muziek raakt ons. Het raakt ons zo dat het die energie weer kan laten stromen, weer in beweging kan brengen. Doordat het precies net raakt waar jij dat op dat moment nodig hebt. Een melodie, een tekst. Doordat het de mogelijkheid geeft uit te drukken wat jij op dat moment voelt. Hoe mooi of pijnlijk die gevoelens soms ook mogen zijn. Achter je piano, met je viool, in je eentje, of omdat je meezingt in een koor, of met Bruce Springsteen en het hele stadion. Muziek kan je ergens doorheen helpen, zoals mijn neef schrijft: ‘5 jaar geleden werd ik door dit lied gered. Mijn vader was overleden, ik had ontslag genomen van mijn werk, en ik was alleen. Toen heb ik een speellijst gemaakt: songs van onder meer Take That, Robin Thicke. Nu ben ik hier en ik voel me geliefd.’ Ja, muziek biedt troost. Het kan als een warme hand zijn waar je hart in kan schuilen. Het haalt je weg uit het hier en nu en brengt je naar een andere plaats en andere tijd. Ook naar plaatsen die pijn doen, maar veel vaker naar prachtige, weldadige momenten in jouw geschiedenis. Zoals ook vaste rituelen met vaste liederen ons de rust schenken en de gloed van een mooie kerst van vroeger. Dan verbindt, verbroedert  ‘Stille Nacht’ ons met anderen, met mensen in andere delen van de wereld, mensen en gebeurtenissen uit vroegere tijden. Muziek raakt.  Zoals Jordi Savall* zegt: “Vaak is het zo dat hoe erger mensen lijden in de geschiedenis, hoe belangrijker de muziek wordt. Muziek is één van de beste medicijnen. Muziek kan de ziel én het lichaam helpen. Als je kunt zingen, of iets moois kunt spelen, zal dat helpen om jouw harmonie te herstellen.” Dus: van welke muziek je ook houdt, luister, dans en zing. Laat het je raken. Alleen. Of samen met anderen.     *Jordi Savall is een Spaanse musicus.

“Ik wil niks verliezen en ik wil ook niks veranderen,” zegt een goede vriend als ik hem het logo van mijn praktijk laat zien. Hij is recentelijk gepensioneerd, heeft een uitstekend inkomen, twee kinderen de deur uit en een huwelijk waar hij heel blij mee is. De reactie blijft me bij. Ook anderen reageren soms negatief op het woord ‘veranderen’. Moet ik dat woord uit mijn logo halen…?   We willen niet veranderen. We houden er niet van. Wat we hebben is fijn, veilig, bekend, geeft een gevoel van zekerheid. We willen eraan vasthouden.   Veranderingen krijgt ieder van ons hoe dan ook opgedrongen. Het hoort gewoon bij de wisselvalligheid van het bestaan. We raken allemaal gewond. Vaak meerdere malen. Hoe ga je om met een situatie die je niet wilt en die toch blijvend blijkt te zijn? Hoe sterk is je verlangen naar wat was? Ga je daarin vastbijten? Veranderen. Het kan zo bedreigend en angstig voelen dat zelfs mensen die in een uitgesproken onveilige situatie leven toch daaraan vasthouden. Alles lijkt beter dan de onzekerheid die verandering met zich meebrengt. Doorgaan met je werk bijvoorbeeld, ook al weet je allang dat je over je grenzen heengaat, dat je jezelf uitput. Juist bij mensen met een burn-out zie je vaak dat zij met succes werken vanuit het aangeleerde patroon van normen en waarden. Met afwijzing op grote afstand en perfectie als maatstaf. De enige mogelijkheid die er is, in geval van kritiek of teleurstelling, is doorzetten. Harder werken. En volhouden. Je moet voldoen aan de norm waarvan jij allang denkt dat die van jezelf is. Fysieke signalen negeren. Waarschuwingen, hoe krachtig ook, aan de kant zetten. Tot het niet meer gaat. Burn-out is goed te helen. Het kan uiteindelijk zelfs tot een verrijking van je leven leiden. Maar niet door aanpassingen in je werk of een anderen taakverdeling thuis. Er is niet zoveel mis met werk, of zelfs het doen van veel werk. Waar het op aan komt is dat je leert luisteren en vertrouwen op je innerlijke stem. Die helpt je je leven onder ogen te zien. Wat is waar, wat is echt? Die stem vertelt je wat je moet doen. Wat bij jou hoort. Die innerlijke stem hebben we allemaal. Hij is alleen soms zo ontzettend diep verstopt. Maar als je die weg opgaat, zul je, vroeg of laat, merken dat je rijk beloond wordt. Zo kom je terug bij jezelf. En kun je nee zeggen tegen wat niet bij jou past. Het kan inhouden dat je leven ingrijpend verandert. Er zullen dingen zijn waar je afscheid van gaat nemen. Er zullen dingen zijn waar je anders in gaat staan. Omdat je werkt en leeft vanuit jouw gevoel, en niet meer vanuit de dwang die je jezelf hebt opgelegd.   Veranderen is de kern van mijn coaching. Bij verlies, bij rouw, bij een burn-out. Met veranderen bedoel ik: in jezelf een deur open zetten, zodat er ruimte ontstaat voor nieuwe ideeën, ander gedrag. Je zit niet meer op slot in je verdriet, in je vaste patronen, je verlangen. Door al je waarden en normen heen leren luisteren naar je innerlijke stem en ervaren dat juist in de verandering zoveel rijkdom te vinden is. Dus.. of ik mijn logo ga veranderen, dat is nog even de vraag.  

Elk huis draagt sporen van het verleden. Van een ver verleden, van een jong verleden. De Hofstee, het huis waarin ik woon, werd naar alle waarschijnlijkheid in 1911 gebouwd. Toen we het kochten, in 2009, was het een vervallen, overwoekerd en onverzorgd huis. Mijn man Piet heeft erin gezwoegd, gewerkt, met hart en ziel. Het fundament was goed, dat kon zo blijven. Ook de muren waren goed, maar moesten wel deels opnieuw gemetseld worden. De stookhut werd alleen nog bij elkaar gehouden door de klimop, dus die werd direct gesloopt. Zo werd bekeken wat oud maar toch sterk en waardevol was en gerenoveerd kon worden. Of wat door de tand des tijds te zeer was aangetast en vervangen moest worden door nieuwbouw. Je kunt je huis ook zien als symbool voor je ziel. Met sporen van een ver verleden, van een jong verleden. Hoe staat jouw huis erbij? Is het opgeruimd? Of heb je alle oude spullen opgestapeld op zolder? En de kelder, wat bevindt zich daar? Misschien zit je wel midden in een ingrijpende verbouwing…   De Hofstee als symbool voor mijn ziel. Het solide fundament waarop werd gebouwd. De oude muren  als bewakers van grenzen die in het verleden golden. Het vertrouwen in mijn huis is hersteld. Het is opnieuw sterk en mooi geworden. Dezelfde muren, maar andere grenzen. Licht en ruim. Beschermend en sterk. Onderhouden en gerepareerd, soms met nieuwe ramen. Met meer uitzicht: ramen die ‘de ogen’ van het huis vormen.   Herstel na schade houdt voor mij in: je verdriet serieus nemen, erkennen, en het de rol laten spelen die het heeft. Zoals je ook de schade aan een huis opneemt en vaststelt wat aan vervanging toe is en wat goed en sterk is. Of wat opgeruimd moet of kan worden. Doorleef je verdriet. Met tranen, door je gevoel oprecht te delen met anderen, door het misschien wel letterlijk uit te schreeuwen, of te zingen. Door je verdriet aan te gaan. Als jij je verdriet accepteert, doen anderen dat zeker. Het levert een openheid op waarmee jij anderen de hand reikt.   Na zware schade of achterstallig onderhoud kun je het vertrouwen in jezelf herstellen. Zoals je ook de schade aan een huis opneemt en vaststelt wat aan vervanging toe is en wat goed en sterk is. Of wat opgeruimd moet of kan worden. Wat blijft is een huis dat getekend is door het verleden. Of anders gezegd: een huis dat de rijkdom van het verleden draagt. Zoals dat ook voor jou geldt. Je huis als spiegel voor je ziel. Jouw huis waarop je kunt blijven vertrouwen.     Jantje Y. Brouwers

Piet was aan het werk. Piet wás werk. Altijd. Bouwen, maken, werken, dat was zijn leven. Van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Werken. Maar een paar keer per jaar hield dat even op. Dan was er de boot. Eerst alles inpakken, boodschappen halen bij AH, en dan naar het schiphuis in Grou. De Dufepole, schiphuis C vak 4. Het weerzien met de boot was altijd een moment. Wat een schip! En dan: inladen en op pad. Eerst naar restaurant Oostergo in de havenkom van Grou.  Met de uitstraling van een bruin café, geweldige en persoonlijke bediening en een fabelachtige keuken was het daar aan het water goed vol te houden. En meteen een ligplaats voor de nacht. Op zaterdagmorgen met de teckel Athena eerst naar de bakker en dan het ontbijt. Eropuit op z’n best. We hadden natuurlijk ook altijd mooi weer… En dan varen. Naar Sloten, IJlst, de Weerribben. Het water, de natuur, het varen met de boot, Piet werd er altijd een ander mens van. Eén met zijn boot. Eén met de natuur. Afmeren, gewoon zitten en kijken. Eén en al rust.   De Marlijn is door Piet zelf gebouwd. De tekening van de Jacson kotter had hij gekocht in het Limburgse Mook Middelaar. Elke zaterdag en elke vakantie ging op aan de boot. Van eropuit had Piet toen nog niet gehoord. Maar dan heb je ook wat: na twaalf jaren een ongekend mooi schip. Donkerblauw met teakhout en speciaal voor mij een zwemtrap en, niet onbelangrijk, een boekenplank.   Piet werd ziek. Er werd longkanker geconstateerd. Er volgde een operatie en zowaar het leek eerst allemaal weer goed te gaan. Tot drie jaar later de kanker terugkwam. Januari 2013 is Piet overleden.   Het bezit van een boot is anders. Anders dan een huis. Emotioneler. Hoe dan ook, ik moet er iets mee. Keuzes maken. Vaststellen wat ik wil. Eerst maar eens met vrienden naar de boot en schoonmaken. Opnieuw de Dufepole, schiphuis C vak 4. De confrontatie is heftig. Lood onder in mijn maag. Benen van elastiek. Dit is wat er is. Dit is wat er over is. Dit is mijn fenomenale erfenis.   Actieve rouw noemt Thomas Attig, auteur van onder meer ‘The heart of grief’, dit. De facetten van rouw waar je voor staat, staan nooit op zich, maar zijn nauw met elkaar verbonden. Op het moment dat ik nadenk over de mogelijkheden met de boot: wil ik wekelijks alleen maar op de boot zijn, wil ik ermee varen, mijn vakanties ermee doorbrengen? Of kan ik er niks mee, omdat het mij te zwaar valt? Op dat moment erken ik de realiteit van mijn  verlies en ga ik er mee om. Deze afwegingen maken dat ik de keuzes doorleef en voel. Het actief doorléven, door je verdriet heen reiken, maakt dat je ook contact maakt met het rijke deel van je erfenis: je herinneringen en je vermogen om lief te hebben.   Mijn keuze: de Marlijn wordt te koop aangeboden bij Elburg Yachting. Met regelmatige tussenpozen bezoek ik de boot. Het lood ligt nog steeds onder in mijn maag. Dankzij de crisis gaat de verkoop niet echt snel. En toch: al die bezoekjes. Al die gesprekken over de boot. Langzaam maar zeker komt er meer ruimte. Kennelijk is dit hele proces van wikken en wegen voor mij noodzakelijk, want zoals het nu lijkt is de boot verkocht. En dat is goed.   Tegelijk vertegenwoordigt de Marlijn de inspiratie, de creativiteit en het gevoel van schoonheid  van Piet. Zijn liefde voor dit schip, het maken ervan, de vele uren die hij daaraan besteed heeft. Die wij er samen aan besteed hebben. De prachtige herinneringen aan samen met de boot ‘eropuit’. Zijn grote liefde voor de natuur. Piet is niet meer bij mij, maar zijn waarden blijven inspirerend.  Dat is een verrijking in het nu. Dat is ook een verrijking als ik er nu ‘op uit ga’ en de natuur krachtiger dan ooit tot me doordringt.   Jantje Brouwers begeleidt in haar praktijk de Hofstee mensen bij verlies en verdriet.